Mea Maxima Culpa

Time started: 14.55 (6 juni 2011)

Dat Mea Culpa een bijzondere voorstelling zou worden bleek al bij binnenkomst. Voor de ingang van het gebouw waarin onder andere het Muziektheater is gevestigd was nogal wat, enigzins zenuwachtig aandoende, politie aanwezig. De meeste logische route naar de zaal werd verspert door een man die op een tamelijk onaardige manier liet weten dat we om moesten lopen. Eenmaal in de zaal aangekomen hoorde ik een toeschouwer achter mij zeggen: "moeten wij nu ook gaan staan?" Een begrijpelijke reactie aangezien zojuist het 1ste balkon op was gestaan omdat Koningin Beatrix de zaal was binnen getreden. Kort daarop volgend stond ook het publiek rondom mij op (inclusief de vrouw die zich zojuist nog afvroeg of ze op moest staan). 

Niet wetende dat de koningin in principe elk jaar de openingsvoorstelling van het Holland Festival bezoekt hadden mijn vader en ik ons al afgevraagt waarom er buiten politie stond en of het Holland Festival wellicht een terroristisch doelwit zou kunnen zijn. Ondanks de logische redenering dat de politie aanwezig was in verband met de aanwezigheid van de koningin (of juist dankzij de eerder bedachte verklaring) bekroop mij binnen tien minuten na aanvang het gevoel dat deze voorstelling een ingeleide was naar een bom die het muziektheater op zou blazen. Op zijn minst had ik het gevoel dat de opera van Christoph Schlingensief mij probeerde aan te zetten tot zelfmoord.  

In de eerste plaats wist de voorstelling binnen een half uur een hoofdpijn bij mij aan te wakkeren door een constante stroom aan informatie die door verschillende kanalen voordurend over mij werd uitgestort. Naast de, overigens prachtige, muziek en de performance van de spelers, was er een ronddraaiend decor, een voortdurende projectie van beelden (soms zelfs twee tegelijk) op dat decor en dan uiteraard nog de boventiteling in zowel het Duits als het Nederlands. Ondanks deze vele signalen is het Schlingensief wel gelukt om de muziek de boventoon te laten voeren. Zeer bombastische en ik zou haast zeggen epische klanken duidde er steeds weer op dat deze voorstelling vooral zijn publiek angst aan probeerde te jagen. 

Ook geschreeuw van de zangers, geprojecteerde beelden waarop een vleermuis en een vis worden mishandelt en de thema's die in de tekst aan bod komen leiden tot bangmakerij. 

Die thema's zijn de achtergestelde positie van Afrika, oorlogen, schuld, de wil te leven of eigenlijk de wil te sterven en zoals in vrijwel elk nieuwsbericht is genoemd de dodelijke ziekte van maker Schlingensief. Ik ben van mening dat de voorstelling vooral duidelijk probeert te maken dat je niet moet luisteren naar praatjesmakers. Dat je niet moet luisteren naar mensen waar naar wordt geluisterd omdat ze een bepaalde status hebben en niet om hun expertise, zoals doktoren die maar wat aanrommelen, religieuze leiders en de koningin.

De openingsvoorstelling van het Holland Festival: Mea Culpa van Christoph Schingensief 

Enige tijd later zag ik nog een voorstelling vanuit het Holland Festival. Ditmaal betrof het Before I Sleep. De ervaring met Mea Culpa had tot gevolg kunnen hebben dat het de eerste en de laatste voorstelling op het Holland Festival was die ik ooit zou zien. Maar op aanraden van een vriend trok ik dan toch naar de Zuidas om nogmaals een Holland Festival voorstelling te bezoeken. Gelukkig maar. De voorstelling is bijna meer een attractie aangezien men niet op een stoel zit en kijkt maar door een (van binnen onherkenbaar) kantoorgebouw loopt. Bij binnenkomst (iedereen gaat in groepjes van 4 naar binnen) ga je een donkere ruimte binnen. Een Russisch sprekende man met een nachtlampje spreekt ons toe. Geheel tegen de verwachting blijkt 1 van de dames in mijn groepje Russisch te spreken en vertelt ons wat de man vertelt. Na het donker een beetje gewend te zijn geworden gaat het licht aan blijken we ons in een koelkast in een Oost-Europese supermarkt te bevinden. We worden aangestaard door winkelend publiek en worden door hen de volgende kamer in geleid. Zo komen nog verscheidene droomplaatjes, sneeuwlandschappen, gekapte bossen en een heus warenhuis aan bod. De producten in het warenhuis kunnen via internet voor onwaarschijnlijk lage prijzen echt gekocht worden. Het grootste deel bestaat uit IKEA meubelen maar vreemd genoegd voelde ik, nu de prijzen zo laag waren (waarbij je echt moet denken aan een lamp voor 20 cent of een bed voor 9 euro) dat ik ineens geen enkele behoefte meer had om de spullen echt te kopen. Mocht de voorstelling op enige manier iets willen zeggen over consumentisme, dan is het ze in elk geval gelukt om me er over na te laten denken. (in tegenstelling tot menig onaangename en/of langdradige voorstelling die pretendeerde iets te willen zeggen over consumentisme.) 

Beeld uit Before I Sleep van dreamthinkspeak

Beeld uit Before I Sleep van dreamthinkspeak

De voorstelling van dreamthinkspeak (In tegenstelling tot veel andere moderne theatermakers gelooft dreamthinkspeak dat het geen schande is om theaterbezoekers ook te laten wegdromen in een andere wereld. Zoals de naam dreamthinkspeak al doet vermoeden stelt zij zich tot doel om mensen te laten nadenken juist door ze letterlijk een reis te laten maken door een explosie van droombeelden en nostalgie.) is geïnspireerd op De Kersentuin van Anton Tsjechov. Regisseur Tristan Sharps over Before I Sleep:

" We're a company who do a lot of work in abandoned buildings or in the abandoned section of sometimes fully functional buildings. We're doing a production for the festival in 2010, called Before I Sleep. This piece is inspired by The Cherry Orchard by Chekhov. It's a promenade production. The audience will be able to journey their way through the building. They won't be lead through the building and there will be moments when the audience will have complete freedom of where they go throughout the building and other moments where there is a pathway that they follow throughout the building and other moments where we present a pathway to them but the audience might not necessarily wish to take that pathway. So there are various different ways that the audience can negotiate their way around our piece."

Zo kan een bezoeker in het warenhuis een keukenkast binnen lopen en pas 15 minuten laten weer terug zijn op de plek waar hij de kast in ging. Een andere bezoeker zal daarentegen het bestaan van deze kast wellicht volledig ontgaan. Zo zal iedere bezoeker andere dingen hebben beleefd na de voorstelling.

Beeld uit Before I Sleep van dreamthinkspeak

Veel theatermakers zijn erg goed in vertellen hoe zij vinden dat het publiek een voorstelling ervaart. Meestal heb ik een totaal andere beleving gehad (die niet zo positief is als waar de theatermaker vanuit gaat). Dreamthinkspeak weet echter exact te verworden hoe ik hun multi-disciplinaire walk-through experience heb ervaren:

"We are a theatre company who creates live performances in buildings that aren't theatres. We've performed in a range of buildings both in the United Kingdom and all around the world. We're a company that works with a lot of different media. Live performance is a key part of what we do. Filming is a key part of what we do. We work a lot with architectural installations and model making. 3D design is an important part of what we do. Graphics as well. Sound and light. So we work in an extremely visual way. Audience members never go into a room, sit down and watch the art on a stage. They actually become a part of it. In a way they become characters within the piece. And they experience in a much sort of closer [...] way then if they were sitting in seats, watching it from miles away somewhere in the stalls or the circle."

Beeld uit Before I Sleep van dreamthinkspeak

Beeld uit Before I Sleep van dreamthinkspeak

Time ended: 18.19 (10 oktober 2011)